RÝZE TARÝHÝNE IÞIK TUTAN ESERLER Rize Pazarlý genç Araþtýrmacý Yazar Murat Ümit Hiçyýlmaz, yaptýðý çalýþmalarla Rize Tarihine ýþýk tutuyor.
14 Ekim 2011 Cuma
FATÝH SULTAN KAR - Ard arda kaleme aldýðý eserleriyle Rize tarihi üzerine yapýlan çalýþmalara
büyük katký saðlayan Rize Pazar'lý Araþtýrmacý – Yazar Murat Ümit Hiçyýlmaz,
çalýþmalarýný aralýk vermeden sürdürüyor. Yeni eseri "Pazar Nüfus Kütüðü
1842-Pazar Sülaleleri" isimli prestij kitabýn ardýndan Hiçyýlmaz, þimdi de Rize
Pazar Ýlçesi Tarihi Mezar Kitabeleri, Serdengeçti Aðalýðýndan Derebeyliðe:
Baltazadeler-Telatorzadeler, Rize'li Serdengeçtiler, Baþköy Köyü'nün
Monografisi: Kültür ve Dil, Osmanlý Belgelerinde Derinsu (Zaðnat) Köyü,
"Pehlüloðlu Ailesi Tarihi ve "Rize-Pazar Tarihi isimli eserleri hayata geçirmek
için çalýþýyor.
Hiçyýlmaz'dan, ardý ardýna kaynak eserler
Son yýllarda Rize tarihi üzerine yapýlan bireysel çalýþmalar sonucu ortaya çýkan
kitaplar, bölge tarihinin daha iyi bilinmesine katký saðlýyor. Daha önce Rize
Hemþin Ýlçesi Tarihi Mezar Kitabeleri (Ýshak Güven Güvelioðlu ve Mustafa Gürdal
ile birlikte), Rize Pazar Baþköy Tarihi isimli iki kaynak kitaba imza atan Murat
Ümit Hiçyýlmaz, þimdi de Pazar Nüfus Kütüðü-1842 Pazar Sülaleleri ismini taþýyan
ve bölgemiz tarihi için büyük önem taþýyan bir esere daha imza attý.
Rize Pazar Baþköylü genç ve yetenekli araþtýrmacý
Murat Ümit Hiçyýlmaz'ý 24 Temmuz 2010 tarihinde aramýzdan ayrýlan ve kendisi
gibi araþtýrmacý olan arkadaþým Ýhsan Topaloðlu'nun cenazesinde tanýdým. Deðerli
bir arkadaþýmý kaybettiðim gün, bölgemiz tarihi için önemli iþlere imza atan
Hiçyýlmaz ile tanýþmýþtýk. Bizi köyüne getirdi ve oldukça güzel bir ortamda
ziyafetlerde ikramlarda bulundu.
Murat Ümit Hiçyýlmaz kimdir?
1981 yýlýnda Rize'nin Pazar ilçesinde doðdu. Ýlkokulu Baþköy Ýlkokulu'nda,
ortaokulu Yücehisar Ýlköðretim Okulu'nda ve liseyi Pazar Lisesi'nde okudu. 2004
yýlýnda Ondokuzmayýs Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliði
bölümünde lisans eðitimini tamamladý. Yedek subay olarak yaptýðý askerlik
sonrasý Ümraniye Belediyesi'nde mühendis olarak çalýþmaya baþladý. 2008 yýlýnda
Çaykur'a geçip, memleketine kesin dönüþ yaptý ve iþ hayatýna halen Hemþin
Organik Çay Fabrikasý'nda mühendis olarak devam etmektedir.
Yöre tarihine ilgisi 2005 yýlýnda baþladý
2005 yýlýndan itibaren yöre tarihi üzerine ilgi duymaya baþladý. Bu dönemde
Orhan Naci Ak, Ýshak Güven Güvelioðlu, Muhammet Safi, Ýhsan Topaloðlu, Recep
Koyuncu, Veysel Atacan ve Fatih Sultan Kar gibi yöre tarihi ve kültürü üzerine
araþtýrmalar yapmýþ kiþilerle temasa geçti. Bu dönemde Osmanlýca'ya ilgi duydu
ve kýsa zamanda yeterli sayýlabilecek düzeyde Osmanlýca öðrendi. Baþbakanlýk
Osmanlý Arþivi'nde araþtýrmalar yapýp, yöre tarihi üzerine belgeler topladý. Ýlk
çalýþmasýný Hemþin ilçesi mezar taþlarý üzerine yaptý.
Her kütüphanede olmasý gereken üç kaynak eser
Ýshak Güven Güvelioðlu ve Mustafa Gürdal ile birlikte yürüttüðü bu çalýþma,
2011 yýlý baþýnda Kaknüs Yayýnlarý tarafýndan "Rize Hemþin Ýlçesi Tarihi Mezar
Kitabeleri" adýyla kitaplaþtýrýldý. Ayný yýl doðduðu köy olan Baþköy köyünün
tarihini detaylý olarak hazýrladý ve "Rize Pazar Baþköy Tarihi" adýyla
kitaplaþtýrdý. Hemen akabinde yörenin ilk nüfus kayýtlarýný esas alan "Pazar
Nüfus Kütüðü-1842 Pazar Sülaleleri" adlý kitabýný yayýnladý. Yine benzer olarak
"Ardeþen Nüfus Kütüðü-1842 Ardeþen Sülaleleri" adlý kitabý Ardeþen
Belediyesi'nin desteði ile þu an itibariyle basým aþamasýndadýr. Ayrýca Prof.
Dr. Ýsmail Kara'nýn editörlüðünde hazýrlanan "Rize Kitap" adlý yýllýk dergi için
"Baþköy Mahalli Konuþma Sözlüðü" adlý makaleyi hazýrladý.
Çalýþmalarýný aralýksýz sürdürüyor
Ürettiði eserlerle ilimiz kültürüne büyük katkýlarý dokunan Hiçyýlmaz'ýn,
sýrada; "Rize Pazar Ýlçesi Tarihi Mezar Kitabeleri", "Serdengeçti Aðalýðýndan
Derebeyliðe: Baltazadeler-Telatorzadeler", "Rizeli Serdengeçtiler", "Baþköy
Köyü'nün Monografisi: Kültür ve Dil", "Osmanlý Belgelerinde Derinsu (Zaðnat)
Köyü", "Pehlüloðlu Ailesi Tarihi" ve "Rize-Pazar Tarihi" isimlerini taþýyan
kitap çalýþmalarý var. Bölgemiz tarihine büyük katkýsý olan bu genç arkadaþýmýza
kültür dünyamýzýn yetkili ve etkilileri sahip çýkmalýdýr. Ayrýca bin bir emekle
üretilen bu kitaplarý satýn almalý ve her evde bulundurmalýyýz...
Murat Ümit Hiçyýlmaz'ýn kitaplarý
Rize Hemþin Ýlçesi Tarihi Mezar Kitabeleri (Ýshak Güven Güvelioðlu ve Mustafa
Gürdal ile birlikte): Osmanlý'dan günümüze miras kalan kemer köprüleri,
camileri, çeþmeleri, deðirmenleri, konaklarý, serenderleri ve elbette her biri
hat ve sanat bakýmýndan önem arz eden mezar taþlarý ile adeta tabiat ve açýk
hava müzesi olan Hemþin ilçesi saklý kalmýþ tarihi gün ýþýðýna çýkýyor. Bu
eserde, aylarca süren arazi çalýþmalarý sonucu tespit edilen 108 adet mezar
taþýnýn fotoðraf ve Latin alfabesiyle okunuþlarýný görmekle kalmayýp, eþsiz
Osmanlý hat sanatýnýn görsel doyuruculuðuna da gözler önüne seriliyor. Bu
baðlamda her mezar taþý, sabýr ve heyecanla defalarca temizlendi, tebeþirle
boyandý ve profesyonelce fotoðraflandý. Kitabýn bir diðer özelliði ise 70
sayfalýk bir tarihçe kýsmýna sahip olmasý. Bu bölümde Hemþin ile ilgili þimdiye
kadar hiçbir tarihçi tarafýndan deðerlendirilip gün yüzüne çýkarýlmamýþ birçok
belge ve bilgi göze çarpýyor. Özellikle ilçeye ait tapu tahrir defterlerinin ve
nüfus defterlerinin içerdiði bilgilerin yanýsýra yöredeki þahýs arþivlerinden
elde edilen bilgiler de kitapta bir bir sunularak, Hemþin Tarihine farklý bir
boyut kazandýrýlmýþ. Hemþin üzerine yapýlacak bundan sonraki çalýþmalara da
bilimsel anlamda yön vereceði ve Hemþin tarihini ideolojik kýsýr döngüsünden
kurtaracaðýný ümit ediyoruz." Kitapta ayrýca Hemþinlilerin etnik kimlikleri ve
kültürleri üzerine oynanan oyunlara da atýfta bulunularak, bu alanda birbirinin
tekrarýndan ve ideolojik yaklaþýmlardan öteye gidemeyen kýsýr tartýþmalara
açýklýk getirilerek, konu detaylý bir þekilde incelenerek okuyuculara sunuluyor.
Rize Pazar Baþköy Tarihi: Kitap, Baþköy köyünün genel tarihi, Fetih
Öncesi Dönem, Fetih Sonrasý Dönem ve Cumhuriyet Dönemi olmak üzere kronolojik
gidiþat esas alýnarak üç kýsým halinde hazýrlandý. Ýlk kýsým olan Fetih Öncesi
Dönem, yazýlý herhangi bir belgenin olmamasýndan ötürü kýsa tutularak, temel
bilgilere yer verildi. Ýkinci kýsým olan Fetih Sonrasý Dönem'de büyük
ekseriyetle Osmanlý Arþivi'nden temin edilen Baþköy ile direk alakalý Osmanlýca
belgelere dayalý olarak Baþköy tarihi anlatýlmaya çalýþýldý. Bu bölümde temel
olarak Tapu Tahrir kayýtlarý, Nüfus Defteri kayýtlarý, Tapu Yoklama kayýtlarý ve
diðer benzeri kayýtlar kullanýlarak þimdiye kadar yayýnlanmamýþ bilgilere yer
verildi. Üçüncü bölüm olan Cumhuriyet Dönemi'nde ise Baþköy'ün yakýn tarihi
temel bilgilerle sunuldu. Kitabýn ikinci bölümünde, köyümüzde tarihi eser olarak
deðerlendirebileceðimiz objelere yer verildi. Birinci bölümde Osmanlý mezar
taþlarý ve tercümeleri, ikinci bölümde kitabeli tabletler ve tercümeleri, üçüncü
bölümde ise tarihi önem taþýyan motif ve simgelerin fotoðraflarý sunuldu.
Kitabýn üçüncü bölümünde otuz üç adet sülalenin tarihçesi yeterli düzeyde detaya
inilmek suretiyle anlatýldý. Aile tarihçelerinin sonuna, bilgisayar ortamýnda
özel bir þecere programýnda hazýrlanmýþ aile soyaðaçlarý eklendi. 256 sayfadan
oluþan kitabýn kapaðýnda þimdiye kadar hiçbir yerde yayýnlanmamýþ olan Osmanlýca
Pazar haritasý kullanýlmýþ. Osmanlýca olarak köy adlarýnýn yazýlý olduðu harita,
döneminin birçok coðrafi bilgilerini barýndýrýyor. Kitapta Pazar'ýn eski adý
olan Atina isminin etimolojisi detaylýca incelenmiþ ve mitolojik döneme ait
tarih de, mevcut kaynaklar ýþýðýnda okuyuculara sunulmuþ.
Pazar Nüfus Kütüðü–1842 Pazar Sülaleleri: Rize Pazar'ýn görkemli tarihi
adýna var olan büyük bir eksiklik de giderildi. Bu güne deðin birkaç cümleden
ibaret olan Pazar Tarihi, bu kitap sayesinde doyurucu bir seviyede tarih metnine
sahip olmuþ oldu. Kitapta, 1842 yýlýnda Pazar'a ait köylere ve tüm sülalelere
ait ilginç bilgiler var. Nüfus kayýtlarý sayesinde köylerin, o tarihteki
imamlarýný ve muhtarlarýný, köylerde bulunan sülaleleri, askere gitmiþ olan
insanlarý ve gurbette çalýþan atalarý gün ýþýðýna çýktý. Ailelerin atalarý
fiziki olarak tiplerini ve özürlülük durumlarýný konu edilerek anlatýlmýþ.
Eserde nüfus kayýtlarýna dayanýlarak birçok tarihi istatistik bilgi de
hazýrlanmýþ. Bu bilgilere göre; insanlarýn yaþ dilimleri köy köy
derecelendirilerek ilgi çekici bilgilere ulaþýlmýþ. Yeni doðmuþ bebeklerin bile
kayýt edildiðini belirten kitabýn yazarý Murat Ümit Hiçyýlmaz; "Kayýtlarda o
yýllarda atalarýmýzýn hangi isimleri kullandýklarýný da inceleme þansýna
sahibiz. En çok Ali isminin kullanýldýðýný tespit ettiðimiz Pazar'da, ilginç
bulduðumuz diðer bir husus ise Karadeniz ile özdeþleþtirilen Temel isminin o
tarihlerde hiç tercih edilmemiþ olmasý durumudur" dedi. Kitapta, 1842 tarihinde
Pazar'a baðlý bulunan Þileyit, Nohadiða, Cabat, Kukulat, Laroz, Tordivat,
Cunbat, Venek, Avramit, Melyat, Zelek, Surminat, Koksovat, Aranaþ, Carcivat,
Çitat, Nohlapso, Sulet, Haçkun, Hunar, Haçapit, Bogina, Talvat, Yukarý Bulep,
Aþaðý Bulep, Ýlastas, Apso, Petre-Nikola, Zaðnat, Lamgo, Papat, Sariþka, Hotri,
Abdioðlu, Paniçi, Cigetöre, Hudisa, Kuzika, Mamaçivat, Koskanivat, Sapu, Çukita,
Haku, Papilat ve Dadivat köyleri ile o tarihte Hemþin'e baðlý bulunan Çingit,
Meleskur, Mermenat ve Açaba köylerinin nüfus kayýtlarý bulunuyor. Bu da Pazar'ýn
tamamýnda bütün köylerimizdeki sülale ve þahýslarýn tek tek kayýt edildiði
anlamýna geliyor.
Murat Ümit Hiçyýlmaz'ýn her kütüphanede bulunmasý gereken bu kaynak kitaplarýný
temin etmek isteyenler
murathicyilmaz@mynet.com mail adresi aracýlýðýyla kendisiyle iletiþime
geçebilirler.
Anahtar Kelimeler :
Rize Tarihi
,
Pazar Tarihi
|