ÝDADÝDEN LÝSEYE... RÝZE LÝSESÝ TARÝHÝ Deðiþtirileceði iddia edilen ismi ve bir türlü bitmeyen yeni inþaatýyla gündemde olan Rize Lisesi'nin 1910 yýlýndan 2009 yýlýna uzanan tarihi hikayesi
24 Nisan 2009 Cuma
FATÝH SULTAN KAR - 1910 yýlýnda Rüþtiyeye idadi sýnýflarý ilâve edilerek Rize Mülki idadisi ismi
ile eðitime baþladý. Kiralýk evlerde verilen kýrk bir yýllýk eðitimin ardýndan
1951-1952 ders yýlýnda Rize Lisesi adý ile 1951 yýlýnda bu günkü kimliðine
kavuþtu. Kuruluþundan bu yana sanattan spora, siyasetten bürokrasiye her alanda
baþarýlara imza atmýþ isimlere eðitim verdi.
Rize Lisesi il dýþýnda eðitim görmek zorunda kalan Rizeli gençlerin
sýkýntýlarýna son vermek, Rize ilinin eðitim seviyesini yükseltmek amacý ile
büyük mücadeleler sonucu oluþturuldu. Rize Lisesi ismi Rize ile özdeþleþti.
Hüseyin Mataracý, Niyazi Agun, Hikmet Gürsoy, Neriman Rakýcýoðlu, Mehmet Erkan
Mandevoðlu, Þaziye Tarakçý, Recep Ali Kulak isimli öðretmenleri yaptýklarý ile
Türk Eðitim tarihine geçerken, Aytekin Kotil ( Ýstanbul Belediyesi Eski Baþkaný
), Erol Zihni Gürsoy ( Rize Eski Valisi ), Þenol Birol ( Ünlü Futbolcu ), Tuncay
Mataracý ( Eski Bakan ), Yakup Kazdal ( Ünlü Futbolcu ), Ömer Lütfi Mete (
Gazeteci-Yazar ), Halil Bakýrcý ( Rize Belediye Baþkaný ), Þükrü Meto ( Senatör
), Yener Rakýcýoðlu ( Emekli Vali ), Ýmdat Sütlüoðlu ( Eski Bakan ), Emin Gürses
(Öðretim Üyesi-Yazar ), Gökhan Birben ( Sanatçý ), Metin Öney ( Eski
Milletvekili ), Ahmet Minder ( Güneysu Belediye Baþkaný ), Yalçýn Çilli ( ÝETT
Eski Genel Müdür Vekili ), Þükrü Vanlý (RSTO Eski Baþkaný ), Ercan Kazmaz (
Ressam-Gazeteci), Sami Kumbasar ( Eski Milletvekili ), Murat Kumbasar (
Siyasetçi ), Vural Kazmaz ( Gazeteci ) gibi isimler bünyesinde eðitim gördü.
Eski Hükümet konaðý civarýnda ve sonradan yýkýlarak arasýna Kurtuluþ ilkokulu
yapýlan yerdeki binada Rüþtiye mektebi bulunuyordu. 1910 yýlýnda Rüþtiyeye idadi
sýnýflarý ilâve edilerek, Mamuþoðlu Kâmil aðanýn tasarrufunda olan binada Rize
Mülki idadisi (Osmanlý’da lise düzeyinde eðitim kurumu) teþkil edilmiþtir.
Ertesi yýl, bu idadi Devlet Hastanesi civarýndaki Türütoðlu Hasan’ýn evine
nakledilmiþtir. Bu binada üç yýl öðretim yapýldýktan sonra 1914 yýlýnda ve kýþ
sonlarýna doðru baþ gösteren Tifo salgýný dolayý ile öðretim tatil edilmiþ,
ertesi yýl da 20 Þubat 1915 de muhaceret ve iþgal sebebi ile okul tamamen
kapanmýþtýr.
Göçebe Eðitim
Rize'nin, Kurtuluþu savaþýnda 23 þubat 1917 yýlýnda Piriçelebi Mahallesi’ndeki
Kuveloðullarý’nýn evinde idadi tekrar açarak öðretime baþlanmýþ ve ayný yýl
içinde binasýný Türütoðlu Hasan’ýn evine ve oradan da Ýstiklâl Ýlkokulu’nun
evvelce iþgal ettiði Maksut Paþaoðlu Hacý Ali'ye ait konaða nakletmiþtir.
Okul 1934-1935 öðretim yýlýna kadar hep kira evlerinde barýnmýþtýr. Bu evlerin
okula elveriþli olmamasý sýk sýk bina deðiþimine sebebiyet vermiþtir. Bu durum
göz önüne alýnarak Maarif Vekâleti göndermiþ olduðu 11389 liralýk ödenekle, Rize
-Gündoðdu þosesi üzerinde ve eskiden askerî depo iken sonradan harap olan bina
tamir ettirilmek sureti ile okul olmaya elveriþli bir hale getirilmiþtir.
Böylece kendi malý olan bir binaya sahip olundu. Okul 1934-1935 öðretim yýlýndan
itibaren bu binada eðitim yaptý. Bilâhare, bu binanýn önünü kaplayan ve cadde
üzerinde bulunan metruk ve harap kýþla binasý da yýkýlarak arsasý okulun
bahçesine katýlmak suret ile oyun alaný için geniþletilmiþti.
Rize'nin düþman iþgalinden kurtuluþunun ardýndan Rize Ýdadisi ilk okulun 6
sýnýfý da katýlmak ve ihzari sýnýfý kaldýrýlmak suret ile, 6 sý ana, 3 ü tâli
sýnýf olmak üzere 9 sýnýflý okul haline gelmiþ 1924 yýlýnda okulun adý orta
öðretim yýlýnda lise adýný almýþsa da sonradan adý, Rize Ortaokulu olmuþtur.
1951-1952 ders yýlýnda kadar ortaokul olarak eðitim yapmýþtýr.
Temeli Maarif Vekili Tevfik Ýleri attý
1924 yýlýndan sonra seneden seneye eðitime ilgi çoðalmýþtýr. Her sene öðretime
ilgili öðrenci sayýsý bir evvelkine nispeten çok fazla artmýþtýr. Öðrenciler
lise tahsillerini yapmak için lisesi bulunan Vilâyetlere gitmek zorunda
kalmýþlardýr. Tahsile bu derece kýymet veren Rize, kendi vilâyetinde bir lisenin
açýlmasýný þiddetle arzulamýþtýr.
Rize’de Lise yapýlmasý için bir araya gelen Dr. Kerim Vardal, Yýlmaz Razýoðlu
Yýlmaz Kartal, Beçil Tuzcuoðlu ve Orhan Bilgin bu isteklerini kamuoyuna duyurmak
için bir eylem düzenlerler. “ Rize Lisesi açýlmalýdýr”, “Lise gençliðin
geleceðidir” sloganlarý ile Rize caddelerinde yürüyen bu insanlar Lise’nin
açýlýþýný hýzlandýrmýþlardýr.
Liseyi Rize’de okumak istiyoruz
1950 yýlýnda dönemin Baþbakaný Adnan Menderes ve Maarif Vekili Ahmet Tevfik
Ýleri ile birlikte Rize ilini ziyaretlerinde Orhan Bilgin, Dr. Kerim Vardal,
kendilerine hitaben birer konuþma yapmýþ, Rize Lisesi’nin biran evvel açýlmasýný
istemiþlerdir. O zamanlar henüz ortaokul son sýnýf öðrencisi olan Tuncay
Mataracý’da geleceðin Lise öðrencileri adýna bir konuþma yapmýþ “biz liseyi
kendi þehrimizde okumak istiyoruz demiþtir”. Bu istekleri dinleyen ve bir
konuþma yapan Baþbakan Menderes : “Ben size söz veriyorum lise en kýsa zamanda
açýlacaktýr. Maarif Vekili Tevfik ileri sizin uþaðýnýzdýr. Oda bu iþin takipçisi
olacak” dedi. Ayrýca Menderes’in konuþma yaptýðý Eski Hükümet Konaðýnýn
karþýsýnda yapýlmakta olan Þeyh Camii’ni göstererek “bu camiinin yapýmýnda
gerekecek kurþunlarý da göndereceðim” demiþti. Menderes kýsa bir süre sonra
kurþunlarý Rize’ye göndererek bu sözünü yerine getirdi.
Rize Lise’si ilk mezunlarýný 1954-1955 ders yýlýnda vermiþti
7 Eylül 1951 tarihli Zümrüt Rize Gazetesi’nde yer alan “Lise Açýlýrken” baþlýklý
yazýda ise, Arif Suyabatmaz, Rize’de lisenin önümüzdeki yýllarda öðrenci
mevcudunun artmasýyla birlikte karþýlaþabileceði sorunlarýn giderilmesi
konusunda halkýn Rize Okutma Derneði’ne yardým yapmasý gerektiðini belirtiyordu.
1951-1952 ders yýlýnda eski binada lise birinci sýnýfý resmen faaliyete
geçilmiþtir ve ilk mezunlarýný 1954-1955 ders yýlýnda vermiþtir. Rize Lisesi’ne
eðitim-öðretime baþladýðý 1951 yýlýnda 75’i erkek, 8’i kýz toplam 83 öðrenci
kayýt yaptýrdý. Eski ve yeni binalarýn kapasiteleri ihtiyaca kâfi gelmemiþ ve
daha geniþ çapta ihtiyacý karþýlamak maksadý ile mevcut bahçe içine birinci ek
binaya mütenazýr plânda ek pavyon yapýlmýþtýr. Hem þahsî gayretleri ve hem de
Maarif Vekâleti’nin talimatý ile 1951 yýlý eylül ayýnda mevcut binanýn
bahçesinde ek binanýn temeli o zamanýn Maarif Vekili Ahmet Tevfik Ýleri
tarafýndan atýlmýþtý.
1954-1955 ders yýlýnda altý yüz elli öðrenci eðitim görmüþtür.
31 Aralýk 1952 tarihinde Rize Ýstiklal Ýlkokulu’nda Öðretmen olarak görev yapan
Avni Akyol (Turgut Özal hükümetlerinde Kültür ve Milli Eðitim Eski Bakanlýklarý
yapan) tarafýndan örnek bir imla dersi verildi.
Rize Lisesi’nde kültür faaliyetleri
Öðretmen Neriman Rakýcýoðlu önderliðinde hazýrlanan Rize Lisesi Kültür Kolu 1953
yýlý faaliyetleri kasým ayý çizelgesi þu þekilde belirleniyordu: 4 Kasým 1953
Mehmet Akif Günü, 11 Kasým 1953 Görgü Kurallarý, 18 Kasým 1953 Tevfik Fikret
Günü, 25 Kasým 1953 Þiir Okuma Yarýþmasý
Rize eðitim tarihine altýn harflerle yazýldýlar
Hüseyin Mataracý, Niyazi Agun, Hikmet Gürsoy, Neriman Rakýcýoðlu, Mehmet Erkan
Mandevoðlu, Þaziye Tarakçý, Recep Ali Kulak Rize Lisesi’nin görev yapan
unutulmaz öðretmenler olarak tarihte yerlerini alýyorlardý.
6 Þubat 1953 tarihinde Rize Belediyesi’ne devredilen Rize Halkevi’nin oldukça
zengin olan Kütüphanesi Rize Lise’sine taþýnmýþtýr. Yalnýz burada bulunan
kitaplarýn bir çoðu zamanla kaybolmuþ, aþýrýlmýþtýr.
Rize Lise’si hatýralarý
1944’te Rize’de doðan Yakup Kazdal ( Fenerbahçe’nin þampiyon kadrolarýnda yer
almýþtýr ), futbola ayný þehirde çok küçük yaþlarýnda baþlamýþtýr Bir gün Rize
Lisesi futbol takýmý sanat enstitüsü futbol takýmýyla karþýlaþacaktýr. Takýmýný
maça mükemmel bir þekilde hazýrlayan Recep Ali Kulak beklenmedik bir sürprizle
karþýlaþýr. Maç saati gelmiþtir. Fakat Rize lisesi takýmý bir futbolcu eksiktir.
Rize Lisesi Beden Eðitim Öðretmeni Recep Ali Kulak daha önceden de gözüne
kestirdiði Yakup Kazdal’ý takýma dahil eder. Yakup Kazdal sergilediði futbolla
Rize spor camiasýnda büyük yanký uyandýrýr. Maç 2-2 sonuçlanmýþ, Rize Lisesi’nin
iki golünü de Yakup Kazdal atar. Daha ilkokulu bitirdiðinin ertesi senesi orta
birinci sýnýftayken okullar arasý maçlarda lise takýmýnda yer almýþtýr. Sanat
okuluna karþý oynadýðý ilk futbol hatýralarýnýn en unutulmazlarýndandýr. Bir de
yer aldýðý lise takýmý o yýl Rize Okullar arasý þampiyonu oldu.
Kimler geldi, kimler geçti
Rize Lisesinde eðitim gören bazý isimler: Erol Zihni Gürsoy ( Rize Eski Valisi
), Þenol Birol ( Ünlü Futbolcu ), Tuncay Mataracý ( Eski Bakan ), Yakup Kazdal (
Ünlü Futbolcu ), Ömer Lütfi Mete ( Gazeteci-Yazar ), Halil Bakýrcý ( Rize
Belediye Baþkaný ), Yener Rakýcýoðlu ( Emekli Vali ), Ýmdat Sütlüoðlu ( Eski
Bakan ), Emin Gürses (Öðretim Üyesi-Yazar ), Sami Kumbasar ( Eski Milletvekili
), Gökhan Birben ( Sanatçý ), Ahmet Yaþar Ýmamoðlu ( Gazeteci ), Mahmut Celal
Günaydýn ( Asliye Ceza Mahkemesi Hakimi ve Adli Yargý Ýlk Derece Mahkemesi
Adalet Komisyonu Üyesi ), Yaþar Erdinç ( Yazar ), Metin Öney ( Eski Milletvekili
), Süleyman Karakan ( Ýþ Adamý ), Fazýl Terzi ( Ýþ Adamý ), Fehmi Ekþi (
Rizespor Eski Baþkaný ), Ahmet Minder ( Güneysu Belediye Baþkaný ), Ýrfan
Akaslan, Tugay Yenigün, Dr. Kerim Vardal, Metin Akmehmet, Aslan Alioðlu, Adnan
Balta, A.Galip Bozacý, Engin Çamlaþýr, Kamuran Denizci, Engin Deniz, Engin
Kazancý, Hüsamettin Bereket, Hakan Agun, Akýn Erdem, Mustafa Özer Eyüpoðlu,
Anýl Baþar, Fuat Zaman, Yalçýn Çilli ( ÝETT Eski Genel Müdür Vekili ), Memduh
Rakýcý, A.Remzi Alemdar, Yýldýzhan Çervatoðlu, Hayri Ersayýn, Kenan Köseoðlu,
Ýbrahim Gümüþ, Þükrü Vanlý( RSTO Eski Baþkaný ), Türkan Alkumru, Köksal
Güvelioðlu, Hayri Pirimoðlu, Haydar Çemberçi, Avukat Hüseyin Suyabatmaz, Atilla
Kazmaz, Ercan Kazmaz ( Ressam-Gazeteci), Köksal Kýzýl, Erten Kepenek, Ýsmat
Köseoðlu, Gültekin Köseoðlu, Memduh Mete, Sedat Muslu, Recep Sarý, Celal
Sayýlgan, Soner Þanda, Can Ökten, Taþkýn Özer, O.Zeki Telci, Ali Turna, Kenan
Vardal, Alpay Yazici, Neþet Saruhan, Necmettin Avcý, Þükrü Meto ( Senatör ),
Hikmet Koyuncu, Haydar Ali Sandýkçý, Nejat Tüysüz, Vatan Tufanoðlu, Kemal
Efendioðlu, Güven Ergin, Nazým Karakoç, Nejat Daðabak , Metin Kazancý, Rizvan
Uzun ( Emekli Savcý ), Anýl Baþar ( Muhasebeci ), Kenan Vardal ( Noter ), Tekin
Köseoðlu ( Muhasebeci ), Haydar Çemberci ( Emekli Albay ).
Gönüllerde yaþýyorlar
Ve bu gün aramýzda olmayan 169 Oktay Arayýcý ( Senarist-Oyun Yazarý ), 678
Aytekin Kotil ( Ýstanbul Belediyesi Eski Baþkaný ), 454 Hamza Güveli, 546 Yaþar
Yýldýz, 172 Necmi Altýnay, 438 Abdulkerim Karagöz, 428 Yusuf Yençeri, 460 Mehmet
Yekta Þehirli, 124 Yýlmaz Kurtuluþ, 466 Kemal Durmuþ, Cavit Öztekeþim, Murat
Kumbasar ( Siyasetçi ), Vural Kazmaz ( Gazeteci )
Fotoðraf ve belgeler Fatih Sultan Kar Koleksiyonundan alýnmýþtýr
Yazarýn Notu : Son zamanlarda Rize gündemini meþgul eden Rize Lise’sinin
adýnýn deðiþtirilerek Ali Metin Kazancý Rize Lisesi verileceði konusunda Rize
Milli Eðitim Müdürü Fehmi Rasim Çelik Bey’in “Rize lisesinin ismi deðiþmiyor”
açýklamasý içimi rahatlatsa da düþüncelerimi aktarmadan edemeyeceðim
Þehirlerin deðerleri vardýr. Ziraat Bahçesi, Rize Kalesi, Çaykur, gibi Rize
Lisesi de Rize’nin öncelikli deðerlerindendir. Bu deðerler taþýdýklarý adlarla
özdeþleþmiþ bütünleþmiþtir. Rize Lisesi ismi gerek hocalarý ve yetiþtirdiði
deðerlerle sonsuza dek yaþamalýdýr. Bir Rizeli için ne güzel isim “ Rize” dýr.
Þehrimizin adýyla bütünleþen Rize Lisesi ismini deðiþtirilmesi tarihi bir yanlýþ
olur. Lütfen bu hayata düþmeyelim ve Baba Reis Ekrem Orhon’un söylediði gibi “Büyük düþünelim”
Rize’de Lise yapýlmasý için bir araya gelen Dr. Kerim Vardal, Yýlmaz Razýoðlu Yýlmaz Kartal, Beçil Tuzcuoðlu ve Orhan Bilgin bu isteklerini kamuoyuna duyurmak için bir eylem düzenlemiþlerdi.
Rize Lisesi ve Erkek Sanat Lisesi Futbol Takýmlarý 1963
Ayaktakiler : Kara Nihat, Kayhan Köseoðlu, Hamit Sadi Saraç, Özer, Orhan Demirel, Çetin Basa, ….., Fehmi Ekþi, Turgay, Kabahor’lu Yakup, Þaban, Engin, Hüseyin,Yener. Oturanlar : Atilla, ….., ….., Ayhan Köseoðlu, Ýsmet, ….., Ayhan
Rize Lise’si öðrencileri 19 Mayý Gençlik ve Spor Bayramý hazýrlýklarýnda 1950. Ayaktakiler : Bahattin Küçük, Fahrettin, Atilla Kazmaz Refik Karali. Oturanlar : Ahmet Þamlýoðlu, Kamuran Denizci, ....
Rize Lisesi öðrenciliðinden Rize Valiliðine. Rize Lise’si hatýrasý 1950.
Neþet Saruhan(1), Necmettin Avcý(2), Þükrü Meto(3) ve Rize Eski Valilerinden Erol Zihni Gürsoy(4)
Rize lisesinin öðrencileri ve öðretmenleri Þaziye Tarakçý
Biyolojý öðretmeni Þaziye Tarakçý, Hikmet Koyuncu, Yalçýn Çilli, Haydar Ali Sandýkçý, Hüseyin Suyabatmaz, Nejat Tüysüz, Vatan Tufanoðlu, Kemal Efendioðlu, Güven Ergin, Nazým Karakoç,Nejat Daðabak ,Metin Kazancý ve Kadriye hoca 1953
Rize Lisesi öðrencileri Mayýs Genlik ve Spor Bayramý törenlerinde 1953. Ayaktakiler : 1. Atilla Kazmaz ( Çaykur Þube Müdürlüðü’nden emekli ), 2.Kervan 64 ( Emekli Kadiköy Baþsavcýsý ), 3.Rizvan Uzun ( Emekli Savcý ), 8.Anýl Baþar ( Muhasebeci ). Oturanlar : Kenan Vardal ( Noter ), Tuncay Mataracý ( Gümrük ve Tekel Eski Bakaný ), Tekin Köseoðlu ( Muhasebeci ), Haydar Çemberci ( Emekli Albay ), Y.Yýldýrým ve yarý ayakta duran Þükrü Vanlý ( Muhasebeci )
|
yusuf turhal (26.04.2009 07:52:44) |
|
Kimler geldi kimler geçti: Selahattin TURHAL (Orman Bakanlığı Müsteşar Yrd),özelleşen Orüs Genel Müdürü.
|
|
|