YÖREMÝZDE TURÝZM OLANAKLARI     

 Y Ö R E M Ý Z D E K Ý    Y A Y L A L A R

Yöremiz yaylalarý, tüm dünyanýn giderek daha fazla birbirine benzemeye baþladýðý yeni bin yýlda, geçmiþten gelen ve tadý yaþandýkça fark edilen; günümüz modern yaþamýna göre egzotik, tabiattan uzaklaþtýðýmýz ölçüde otantik yaþama biçimi olarak kuþatýcý ve farklý yaylalardýr. Tüm Türkiye dahilindeki yaylalar içinde ayný þeyler söylenebilir.

Yaylalarýmýz, bakir tabiatýn kirlenmemiþ havasýný; billur gibi soðuk sularý; yazýn en sýcak günlerde bile ferahlatýcý serinliði; büyüleyici güzellikte manzaralarý; hormonsuz ve dalýnda yavaþ yavaþ olgunlaþan meyveleri; tabii ortamlarýnda yetiþen hayvanlardan elde edilen ve yapýlan gýdalarý da sunarlar. Bozulmamýþ bir çevrede yaþayan bin bir çeþit yabani hayvan ve bitki, insanlarý þehrin sýkýntýlý havasýndan, çalýþma hayatýnýn yorucu stresinden kurtarýp gerçek hayatýn tadýna varmasýný saðlar.

Kaçkar sýradaðlarýnýn eteklerinde oluþan yaylalar doðal güzellikleri ve sevimli evleriyle yöremizin güzelliðine güzellik katmaktadýrlar

Yöremizdeki belli baþlý yaylalar Ýkizdere ilçesinde Anzer, Çaðýrankaya, Ovit, Varda, Gölyayla, Cimil; Çayeli'nde Hazende; Hemþin'de Ambarlý; Çamlýhemþin'de Ayder, Aþaðý ve Yukarý Kavron, Elevit, Tirevit, Kale, Baþ Yayla, Hacivarak, Palovit, Çaymakçur, Amlakit ve Samistal Yaylalarýdýr. Bunlar içerisinde; Ayder, Anzer ve Yukarý Kavron Yaylalarý turizm merkezi olarak ilan edilmiþlerdir.

Anzer yaylasý, Ayder Yaylasý, Çaðýrankaya Yaylasý, Kavron Yaylalarý, Kavron'da Vartivor

Kavran'da Vartivor

Kavran, halk diliyle (Kavron) Doðu Karadeniz Bölgesi'nde Kaçkar Daðlarý'nýn eteðinde þirin bir yaylamýzdýr. Rize'nin Çamlýhemþin ilçesinden, Ayder yolu üzerinde araba ile ulaþým saðlanan Kavran, geçmiþte sadece yaylayken günümüzde hem yayla, hem de tatil beldesi görünümündedir. Doðu Karadeniz insaný hem rutubetli sýcaktan korunmak, hem de hayvanlarýný geniþ yayla mezralarýnda otlatmak için; ormanlarýn seyrekleþtiði 2000 m yükseklikteki daðlar arasýndaki yaylalara çýkarlar. Yayla evleri genellikle yaþlý, tecrübeli, katýk (yað, peynir, minci vb.) yapmasýný iyi bilen ebe ile hayvanlara çobanlýk yapabilecek on-onbeþ yaþlarýnda kýz ya da erkek çocuktan oluþan iki kiþilik evlerdir. Köylerdeki yerleþim daðýnýk olmasýna karþýn, yayla evleri birbirine çok yakýndýr.
Doðu Karadeniz Bölgesi'nde yaz aylarýna rastlayan çeþitli yayla þenlikleri geçmiþten günümüze halen sürdürülmektedir. Bu þenlikler "Çürük Ortasý", "Yayla Ortasý", "Okçular', "Vartivor" gibi adlarla yayla süresinin belli dönemini yansýtmaktadýr. Genellikle de yaylalarýn en kalabalýk olduðu, ot biçme iþleminin bitimine ya da köydeki son iþlerin bitirilip yaylada toplanma tarihine rastlar.

Rize'nin Çamlýhemþin ilçesi Ayder yaylalarýndan biri olan Kavran'da Vartivor, günümüzde de geçmiþte olduðu gibi ayný görkem ve ihtiþamla kutlanmaktadýr.

Vartivor, yayla halkýnýn yaptýðý bir þenlik olup, Temmuz ayýnýn 15'inde baþlayýp 25'ine kadar devam eder. Þenlikte delikanlýlar, kýzlar horon oynar, birbirlerine mani söylerler. Vartivor gül bayramý, ot bayramý anlamýna gelmektedir. Vartivor eskiden temmuz sonlarý, aðustos baþlarýnda Ergenekon dolaylarýnda daðlarda yapýlýyordu. Þimdi ayný görkemiyle, ayný tarihlerde Hemþin yaylalarýnda yapýlmaktadýr.

Yayla halký, kuþaktan kuþaða taþýyarak günümüze aktardýðý Vartivor'u þöyle anlatmaktadýr: "Hayvanlarýmýz otlasýn, katýðýmýz bol olsun diye yaylaya çýkarýz.

Yaylada her evde bir katýk yapan, bir de sýðýrlarý otlatmak için çoban olur. Yazýn köydeki iþler aðustos baþlarýnda biter. Ýþler bitince köylü toplanýr. Vartevor yapmak için yaylaya gelir. Köyden yaylaya gelenlere "Vartevorcu" denir. Vartevorcularla yaylacýlar yaylada eðlenirler, çalýþmanýn yorgunluðunu üzerlerinden atarlar, gece sabahlara kadar tulumla horon oynar, içki içip tabanca atarlar".

Vartevora giden köylüler en güzel giysileri giyerek sabahýn erken saatlerinde yola çýkarlar. Tulum çalýp, atma türkü söyleyerek, horon oynayarak, yaylanýn yolunu tutarlar. Yaylacýlar köyden gelen vartivorcularý büyük bir heyecan ve sevinçle karþýlarlar. Vartivorcu yaylaya tulum eþliðinde büyük bir coþkuyla girer. Bu coþku yaylada on beþ gün sürer. Vartivorcusu gelmeyen yaylacýnýn, vartivoru hüzünlü geçer. Köyden vartivorcusu kalabalýk gelen yaylacý gururlanýr baþý dik gezer.

"Eskiden iþler bitince köylüler, sabah namazýyla yola çýkardý. Türkü söyleyerek, tulum çalarak, Vice (Çamlýhemþin ilçesi) dibine gelirdik. Orda mola verir, yemek yer, tekrar yola koyulurduk. Ayder'de bir gece boþ ambarlarda yatardýk, sabaha kadar tulum çalar, horon oynardýk. Ordan tekrar hep birlikte yola koyulur, öðleye doðru tüfek ata ata yaylaya girerdik. Yaylanýn düzünde hemen horonu kurardýk. Gece sabahlara kadar lamba, lüküs ateþiyle horon oynardýk. On-onbeþ gün böyle devam ederdi. Genç kýzlar, delikanlýlar en güzel elbiselerini giyerek vartevora gelirler. Sevdalýklar da vartevorda baþlar, orda büyürdü. Genç kýzlar, delikanlýlar sevdalarýný atma türkülerle yine dile getirirlerdi".

Vartivor, halk arasýnda "Yayla Ortasý" olarak da bilinen yörenin en önemli þenliklerindendir. Kutlamalarýn dinsel bir yönü olduðuna dair bir belgeye rastlanmamýþtýr. Ancak "Hemþinliler Hristiyan adetlerini muhafaza edip, Vartevor Yortusu Günü hepsi de kiliseye gider" ifadesi kullanýlmaktadýr.

Vartivor zaman olarak yayla döneminin tam ortasýnda rastgelmektedir. Bu dönem köylerde iþlerin azaldýðý, sýcaklýk ve nem oranýnýn arttýðý, Aðustos ayýnýn ilk on beþ gününü kapsamaktadýr. Yörede yaþlýlarýn kullandýðý "Köy Hesabý" ya da "Ay Takvimi" Hicri gün hesabýyla 20-22 Temmuz'da baþlamakta, on beþ gün sürmektedir.

Þenlikler ciddi bir organizasyon çerçevesinde kutlanmakta, kutlamalarýn düzenli yapýlmasý için Baþkan ve Kutlama Komitesi oluþturulmaktadýr. Þenliðin baþlamasýndan bitimine kadar her aþamasýndan, Baþkan ve Þenlik Komitesi sorumludur. Þenliðin maddi giderlerini yayla halký karþýlamakta, herkes gücüne göre katký saðlamaktadýr, zorlama yoktur.

Vartivorda türkü söyleyip horon oynamanýn yaný sýra, yaylanýn belli yerlerine (Mezovit, Ovidin Düzü) gezintiler düzenlenmektedir. Bu gezilerde yemek yenilip, içki içilmekte genç kýzlar ve erkekler yakan top oynamakta, delikanlýlar balýða gitmektedirler.

Þenliklerin en önemli kýsmýný horon oynamak için toplanan gruplar oluþturmakta, kýzlar ve erkekler ayrý ayrý ya da birlikte oynamaktadýrlar. Horonlar yayla halkýnýn yaptýðý çardaklarda veya büyük düzlüklerde oynanmakta, horon en önemli kýsmýný horon esnasýnda atýlan silahlar oluþturmaktadýr. Vartivorda "Hoþmeli" ve "lokum" gibi özel yiyecekler yapýlmakta, yayla nüfusu iki üç misli artmaktadýr.

SONUÇ

Vartivor geçmiþte olduðu gibi günümüzde de halkýn toplumsal ve psikolojik birçok gereksinimine yanýt vermektedir. Bir kültürel olgu toplumda iþlevsel olduðu sürece varlýðýný gösterir ve kuþaktan kuþaða aktarýlýr.

Vartivor yýl boyunca durmadan dinlenmeden çalýþan yöre halkýnýn; buluþma, kaynaþma yeridir. Sadece köyde yaþayanlar deðil, büyük kentlere göç eden yöre halký da vartivora gelmek için büyük bir gayret göstermekte, iþlerini vartivora göre ayarlamaktadýr. Vartivor yorgunluðun atýldýðý, hasretin giderildiði, eðlenme, kaynaþma yeridir. Duygu ve düþünceler en güzel ve çarpýcý olarak türkü yoluyla vartivorda dile getirilir.

Sevgililer sevgilerini, kýrgýnlýklarýný, komþular beklentilerini, dargýnlar yergilerini, gurbetçiler özlemlerini anlatýr türkülerle. Bu nedenle þenlik bir anlamda da iletiþim iþlevi görüp, bireyi bilinç altýna ittiði sýkýntýlardan uzaklaþtýrýp, ruhsal doyuma ulaþtýrmaktadýr. Birbirleriyle karýþýp kaynaþan halkýn iliþkilerini güçlendirmekte, toplumsal düzeni saðlamlaþtýrmaktadýr.

Vartivor þenliklerinin yukarýda anlatýlan iþlevlerden dolayý, biçimde deðiþime uðrasa da içerikte amacýný koruyarak, kuþaktan kuþaða ayný görkem ve ihtiþamla kutlanacak, Kavran Yaylasý daha uzun yýllar þenliklere ev sahipliði yapacaktýr.


Gidiyorum buradan
Vartevordur duraðým
Sizlerden ayrý kaldým
Odur benim meraðým.

Horon oynamaðilen
Horon yeri düz olmaz
Kadife giymeyilen
Kocakarý kýz olmaz.

Yayladan mý gelirsin
Ey gidi yeþil taksi?
Vermezler sevdiðimi
Kardeþlerim çok aksi.

Yaylalar çiçeðinin
Honceciliktir baþý,
Ben bir güzel severim
Daha ufaktýr yaþý.

Yaylalarýn dumaný
Her gün gelir deðilen
Gençliðime yanarým
Geçti aðlamaðlen.

Buldýrýn yaylalardan
Alamadým bir çiçek
Bu yýlý da sorarsan
Aðzýmý açmaz býçak.

Yayladan ki yürüdüm
Bir saat aðlamýþým
Ayrýlýðýn çamýna
Hatýra baðlamýþým.
Yaylanýn yollarýna
Ben kurulayým oluk
Gelen geçer güzeller
Ýçsinler soluk soluk.

Bizim yayla düz gibi
Bir su içtim buz gibi
Oldun elli yaþýna
Duruyorsun kýz gibi.

Bu sene vartevorun
Zarý kýrýktýr zarý
Gelmedi vartovara
Neyleyim böyle yarý.

Ayderin düzlerine
Helikopter inecek
Yarimden mektup aldým
Vartevora gelecek.

Bu sene yaylalarýn
Çiçeðisin çiçeði
Saplandý yüreðime
Savdalýðýn býçaðý

Kaçkarýn tepesinde
Bir taþ durur duraklý
Akþamdan bir ay doðdu
O da benden meraklý.

Yayladan ki yürüdüm
Yayla dumanlý idi
Bakamadým yüzüne
Gözlerim yaþlý idi.
 

Gülsen BALIKÇI (Folklor Araþtýrmacýsý)'nýn Tarým ve Köy Dergisinin 127 sayýsýnda yayýnlanan yazýsýndan alýnmýþtýr.

 

   Künye    |    Açılış Sayfam Yap    |    Sık Kullanılanlara Ekle    |    Reklam    |    Önemli
 
1997 - 2024  Her hakkı saklıdır. FotoÄŸraf, Haber ve Yazıların izinsiz kopyalanması, kullanılması yasaktır.
Sitede ÅŸu an  10  ziyaretçi bulunmaktadır.