FATÝH SULTAN KAR ÝLE RÖPORTAJ ÝETT’de kurum fotoðrafçýsý Rize Tarihi Araþtýrmacýsý Fatih Sultan Kar ile Filiz Hocaoðlu'nun yaptýðý söyleþi...
16 Kasým 2011 Çarþamba
Röportaj: Filiz HOCAOÐLU
Memleketi Rize'nin tarihine duyduðu ilgisi zamanla tutkuya dönüþen ve bu
alanda deðerli çalýþmalara imza atan Fatih Sultan Kar, kendisini 'modern
çaðýn eskicisi' olarak tanýmlýyor. On beþ yýldýr bir tutkunun peþinden býkýp
tükenmez bir azimle koþan ve bir tek kare fotoðrafa ulaþmak için gerekirse iki
yýl sabýrla bekleyen genç araþtýrmacýyla tarih çalýþmalarýný konuþtuk.
Rize'nin tarihi ve sosyal yaþantýsý üzerine araþtýrma
yapma fikri nasýl doðdu, ilk kývýlcýmý ne çaktý?
Bir arþiv-araþtýrmacýsý için geçmiþin tozlu raflarýnda iz sürmek tutkulu bir
süreçtir. Bu insanlarýn bulduklarý bir belge karþýsýnda duyduðu heyecan
arkeologlarýn toprak altýndan çýkardýklarý eser karþýsýndaki coþkusu gibidir.
Benim tarih merakým baþlangýçta küçük kývýlcýmlar þeklindeydi. Ýlgim ve hevesim
zamanla arttý. Rize'de basýnda görev yaptýðým dönemde elime geçen birkaç
sararmýþ fotoðraf ilk kývýlcýmlarý çaktý. Ardýndan büyük bir hevesle iz sürmeye
baþladým. Zamanla memleketim Rize'nin üzerindeki sis perdesi aralanmaya baþladý,
ama Osmanlý'nýn son dönemleriyle Cumhuriyetin ilk yýllarýna ait belgelere
ulaþmam kolay olmadý tabii. 1998 yýlýnda Ýstanbul'a taþýnýnca araþtýrmalarýmý
Rize'nin dýþýna taþýyarak buradaki bütün sahaflarý ve müzayedeleri takip etmeye
baþladým. Yalnýz þunu söylemeliyim ki Ýstanbul'da Rize'den çok malzeme buldum.
Malum bizim memleketimiz çok nemli bir iklime sahip. Nem de fotoðrafýn en büyük
düþmaný. Sonuç olarak zamanla oluþturduðum arþivin ancak yüzde beþini Rize'den,
geri kalanýný Ýstanbul'dan temin ettim. Araþtýrmalarým bitmiþ deðil, halen ilk
günkü sabýrla, dikkatle ve özenle çalýþýyorum. Bazen bir fotoðrafa ulaþmak için
aylarca beklediðim oluyor. Koþuþturmalarým sýrasýnda Ýstanbul'da ayak basmadýk
yer býrakmadým diyebilirim.
Eserleriniz, araþtýrma sahanýzýn Rize merkezle sýnýrlý
olmadýðýný gösteriyor. Rize dýþýnda özellikle Lazlarýn yaþadýðý, Kemer ötesine
dair elinize geçen belge ve fotoðraflar var mý?
Çocukluðumdan beri Lazlar benim için özeldir. Köyümüze elektrik yeni gelmiþti.
Çocuk olmama karþýn o günkü heyecaným hala aklýmda. Hele hele unutamadýðým bir
insan vardýr. Lazca konuþmalarý ve esprileri hala belleðimdedir. Direklere
elektrik aksamlarýný ve tellerini en hýzlý o baðlýyor, sonra da her direðin
baþýnda tulum çalýyordu. Herkes onu çok seviyordu. O, çocukluðumun kahramanýydý.
Bir gün baktým köyümdeki insanlarýn baþý yerde. Pazarlý elektrikçi Ali Paþa
öldü dediler. Çocukluðumun kahramaný ölmüþtü. Bir de amcamýn hanýmýnýn annesi
vardý. Ýnanýr mýsýnýz hâlâ adýný bilmem. Atinalý hala diye anýlýrdý. Tarih gibi
bir kadýndý. Ýbretlik sözleri vardý. Evlenecek kýzlara, ''iðnenun deluðinden
geçesun'' derdi. Kýzlar, ''nasil geçeruz'' deyince ''sen deðil, aklun
geçecek'' derdi. Bu yüzdendir ki çocukluðumdan beri Lazlar benim için
özeldir. Temiz yürekli insanlardýr. Onlara Rize merkezde 'Kemer ötesi'
diye hitap edilmesine hep tepki duymuþumdur. Sonraki yýllarda Kazým Koyuncu'yu
tanýma, bir kaç eylemde birlikte yer alma þansým oldu. Ýsmail Avcý Bucakliþi
sayesinde de Laz kültür tarihinde önemli bir yere sahip Mjora Panel Dizisini,
Laz Kültür Derneði'nin kuruluþ sürecini izleme, belgeleme ve arþivleme
þansým oldu. Rize tarihini doðru þekilde kavrayabilmek için bölgenin tamamýna
ait belgeler, fotoðraflar ve kitaplarý biriktiriyorum. Elbette bu baðlamda çok
eski bir yerleþim yeri olan Atina (Pazar) baþta olmak üzere Ardeþen
ve Fýndýklý'ya dair fotoðraflar da arþivimde yer alýyor.
Gönüllü olarak yürüttüðünüz bu çalýþmalarda size yol
gösteren, destek olan insanlar oldu mu?
Bu iþler gönül iþi. En büyük destekçim elbette eþim ve kýzým, çünkü evde bütün
kahrýmý onlar çekiyor. Bir de iþyerinden arkadaþým, Laz kültürü üzerine
çalýþmalar yapan Filiz Acar yazý konusunda büyük destek veriyor. Ben bu
alanda bir eðitim almadým ama yüreði memleket sevgisiyle dolu böyle bir yol
arkadaþýna sahip olmak benim için büyük bir þans. Yine Rize sevdalýsý bir basýn
emekçisi olan ve kýsa bir süre önce aramýzdan ayrýlan Vural Kazmaz bana
arþivini, daha da önemlisi yüreðini açmýþtý. Bu ülkede kültür bakanlýðý yapacak
derecede donanýma sahip, her kitaptan bir baþkasýna yarar diye iki tane satýn
alan, Trabzonlu Gündað Kayaoðlu, tozlu raflarýn sevgisini bana aþýlayan
insandýr. Maalesef o da kanser illetine yenik düþtü. Yýlmaz Kartal, Rize
merkezi ve çevresi için yaþayan tarihti, çok yardýmýný gördüm. Bu güzel insanlar
artýk aramýzda yoklar, hepsini saygý ve rahmetle anýyorum. Ayrýca Hasan
Tuncer Türüt, Sadýk Saruhan, Ali Fuat Albayrak ve Orhan
Bayramoðlu bana hep destek oldular. Rize ile ilgili materyallere ulaþmamda
kolaylýk saðlayan sahaflardan Asuman Bektaþ, Lütfü Seymen,
Rasim Yüksel, Tayfun Kurt, Ýbrahim Yýlmaz, Turgay (Erol)
Kaptan, Bayram Koç, Lütfi Bayer, Mehmet Çelik,
Cihangir Demiroðlu, Cumhur Kuþ, Fulya Baycan, Adem Ertaþ,
Ahmet Yüksel ve Araþtýrmacý-Yazar Süleyman Kazmaz, Prof. Dr.
Haþim Karpuz, Prof. Mehmet Bilgin, Dr. Mustafa Duman, Ayhan
Yüksel ve Ýsmail Avcý Bucakliþi arþivimin ve bilgi daðarcýðýmýn
geliþmesine katký saðladýlar.
Topladýðýnýz tarihi fotoðraf ve belgeleri insanlarla nasýl
paylaþýyorsunuz?
Çalýþmalarýmýn en önemli kýsmýný 'Evvel Zaman Ýçinde Rize' adýyla albüm
kitap olarak yayýnladým. Bugünlerde kitabýn ikinci cildi üzerinde çalýþýyorum.
Araþtýrmalarýmýn bir alt baþlýðýný oluþturan Rize'nin spor tarihini 'Rize
Spor Tarihi' ismiyle kitap haline getirdim. Ayrýca çayýn Rize'ye geliþini ve
yetmiþ yýllýk serüvenini anlatan bir sergi açtým. Yýllardýr büyüklerimden
dinlediðim, memleket insanýnýn esprili ve sempatik yanýný yansýtan hikayeleri 'Rize'de
Yaþanmýþ Fýkra Gibi Olaylar' adýyla kitapta topladým. Yýllardýr
televizyonlarda canlandýrýlan Karadenizli karakterine ve uydurma Temel
fýkralarýna küçük bir isyan niteliði taþýyan bu kitap ciddi oranda ses getirdi.
Arþiviniz araþtýrmacýlara da açýk mý, yani kendi
çalýþmalarýnýz dýþýnda kullanan isimler var mý?
Evet, var. Katkýda bulunabileceðim her çalýþma için elimden geleni yapmaya
çalýþýyorum. Mesela Yönetmen Ümit Kývanç'ýn Kazým Koyuncu için
büyük bir titizlikle hazýrladýðý 'Þarkýlarla Geçtim Aranýzdan' belgeseli,
Cemal Gülas'ýn hazýrladýðý 'Çay Belgeseli', Cengiz Özkarabekir'in
'3 Ýnsan, 3 Öykü' belgesel serisinde Þenol Birol bölümü, Mehmet
Bilgin'in 'Karadeniz'de Postmodern Pontusçuluk' isimli kitabý, Dr.
Mustafa Duman'ýn 'Türk Kültüründe Çay', 'Kemençemin Telleri'
ve 'Fýndýk Serdim Harmana' isimli eserleri, Bayar Þahin'in 'Nalia'
isimli albümü ve sözleri bana ait olan 'Yüküne Ortak Olsam' þarkýsý,
Muhammet Safi'nin hazýrladýðý 'Rize Tahrir-i Öþür Envanteri-1850 Rize
Sülaleleri' ile 'Osmanlý Belgelerinde Rize' isimli eserlere belge ve
fotoðraf desteði saðladým. Ayrýca, Karmate grubundan Resul Dindar'ýn
müziðini yaptýðý 'Gözlerin Karayemiþ' isimli eserime Fatih Reyhan
albümünde yer verdi ve bu esere klip çekti. Bir de Rize üzerine tez çalýþmasý
yapan öðrencilere bilgi ve belge desteði vermeye çalýþýyorum.
Fatih Sultan Kar kimdir?
1971 yýlýnda Rize-Gündoðdu Ketenli köyünde doðdu. Ýlk ve ortaöðrenimini
Gündoðdu'da tamamladý. Rize'de gazetecilik yaptýðý yýllarda çeþitli gazetelerin
Rize temsilciliði görevini yürüttü. Bir dönem Rize TV Haber Servisinde görev
yaptý. Ulusal ve yerel bazda yayýn yapan birçok gazete ve dergide yayýnlarý ve
þiirleri yayýmlandý. Ayný zamanda söz yazarý olan Kar, Türkiye Musiki Eserleri
Sahipleri Meslek Birliði (MESAM) üyesidir. Kar, yüz elliyi aþkýn Karadeniz
türküsüne söz yazarý olarak imza attý. Karadeniz bölge tarihi üzerine aralýksýz
sürdürdüðü arþiv-araþtýrma çalýþmalarý sayesinde hatýrý sayýlýr miktarda
materyale sahip olan Kar, bu belge ve fotoðraflarýn bir bölümü kitap haline
getirirken bir bölümünü de çeþitli baþlýklar altýnda sergiledi. Bir dönem Çaykur
Rizespor Kulübü'nün resmi dergisinin tarih bölümünü hazýrlayan Kar, 1998
yýlýndan bu yana Ýstanbul'da yaþýyor ve ülkemizin en eski ve köklü kuruluþlarý
arasýnda yer alan ÝETT'de kurum fotoðrafçýsý olarak çalýþýyor. Tarih sevgisini
yaþam tarzý halinde görev yaptýðý kuruma da taþýyan Kar, ayný zamanda ÝETT'nin
tarihi üzerine araþtýrmalar yapýyor.
Anahtar Kelimeler :
Laz kültürü dergisi
,
Fatih Sultan Kar
,
Filiz Hocaoðlu
|